Quy trình làm nấm sò: Hướng dẫn chi tiết từ A đến Z cho người mới bắt đầu

1. Giới thiệu về nấm sò

2. Chuẩn bị nguyên liệu

   • Nguyên liệu chính: Rơm, mùn cưa
   • Xử lý nguyên liệu: Ngâm vôi, ủ cơ chất

3. Kỹ thuật cấy giống nấm sò

   • Đóng túi cơ chất
   • Cấy giống và đóng nút bông

4. Ươm giống và chăm sóc

   • Thời gian ươm giống
   • Điều kiện ánh sáng và nhiệt độ

5. Kỹ thuật rạch túi và chăm sóc sau rạch

6. Thu hoạch và bảo quản nấm sò

   • Thời điểm thu hoạch
   • Phương pháp bảo quản

7. Các bệnh thường gặp ở nấm sò và cách phòng ngừa

8. Kết luận: Hiệu quả kinh tế từ việc trồng nấm sò

Nấm sò (Pleurotus ostreatus), còn gọi là nấm bào ngư, là một trong những loài nấm ăn được phổ biến nhờ giá trị dinh dưỡng và dược liệu của nó. Nấm sò mọc tự nhiên trên thân cây khô hoặc suy yếu, nhưng ngày nay được trồng rộng rãi trên nhiều loại nguyên liệu như rơm rạ. Đặc tính nổi bật của nấm sò là chứa lovastatin, một hợp chất có tác dụng giảm cholesterol và đang được nghiên cứu với tiềm năng chống ung thư. Việc trồng nấm sò không chỉ cung cấp thực phẩm sạch mà còn mang lại giá trị kinh tế cao.

Trong quy trình trồng nấm sò, bước chuẩn bị nguyên liệu và xử lý cơ chất là cực kỳ quan trọng để đảm bảo nấm phát triển tốt. Các nguyên liệu thường được sử dụng bao gồm mạt cưa, rơm rạ, bã mía, mỗi loại có cách xử lý khác nhau nhằm tạo ra môi trường thích hợp cho sự phát triển của sợi nấm.

• Chuẩn bị mạt cưa: Thường sử dụng mạt cưa từ cây cao su, nhưng có thể dùng mạt cưa từ các loại gỗ khác như mít, xoài. Trộn mạt cưa với vôi (0,5%) để cân bằng độ pH, ủ từ 4-5 ngày. Sau đó bổ sung dinh dưỡng như cám gạo hoặc bột đậu nành để tăng dinh dưỡng cho cơ chất.
• Chuẩn bị rơm rạ: Rơm rạ cần phải được phơi khô và xử lý qua nước vôi (2%) trước khi ủ từ 4-5 ngày. Rơm đã xử lý có thể được trộn thêm ure để cung cấp đạm cho nấm phát triển tốt hơn.
• Chuẩn bị bã mía: Bã mía cần được phơi khô, xử lý bằng nước vôi trước khi ủ. Quá trình xử lý tương tự như với rơm rạ, đảm bảo các nguyên liệu đạt độ ẩm thích hợp trước khi đóng vào bịch.

Sau khi xử lý cơ chất xong, tiếp theo là giai đoạn đóng bịch giá thể. Mỗi túi giá thể được đóng chặt vào túi nilon, trọng lượng mỗi túi từ 1,2 – 3 kg tùy loại nguyên liệu. Túi giá thể sau khi đóng sẽ được hấp khử trùng ở nhiệt độ cao trước khi cấy giống nấm.

Quy trình đóng bịch và cấy giống là bước quan trọng trong việc nuôi trồng nấm sò. Để thực hiện hiệu quả, cần tuân thủ các bước cơ bản sau:

1. Chuẩn bị túi nilon: Kích thước túi khoảng 30 x 40cm, đáy túi cần được gấp vuông vắn để tạo độ bền và dễ dàng xếp đặt.
2. Cho nguyên liệu vào túi: Đầu tiên, cho một lớp nguyên liệu đã qua xử lý vào túi, dày khoảng 5-7 cm.
3. Cấy giống: Rắc đều một lớp giống nấm xung quanh thành túi. Lặp lại quá trình này thành 3 lớp, mỗi lớp xen kẽ với nguyên liệu và lớp giống. Lớp trên cùng cần rải đều giống trên bề mặt, chừa phần miệng để nút bông.
4. Nút bông: Dùng bông và dây chun để nút kín miệng túi. Đảm bảo không khí không lọt vào, giúp tạo điều kiện tốt cho nấm phát triển.
5. Trọng lượng túi: Mỗi túi sau khi đóng nặng khoảng 2-3 kg, tùy thuộc vào loại nguyên liệu (rơm rạ, mùn cưa, bông phế thải).

Ươm bịch và rạch bịch

• Sau khi cấy giống, chuyển các bịch nấm vào nhà ươm, đặt theo chiều nút bông hướng lên. Khoảng cách giữa các bịch nên từ 5-10 cm.
• Thời gian ươm từ 20-30 ngày, tùy điều kiện thời tiết.
• Rạch bịch: Khi sợi nấm đã phủ đầy bịch, dùng dao nhọn để rạch 4-6 đường dọc quanh bịch, mỗi đường dài 3-4 cm.

Sau khi cấy giống, bước tiếp theo là ươm sợi, đảm bảo sợi nấm phát triển mạnh mẽ trong môi trường ươm. Bịch nấm sau khi cấy giống được đặt trong phòng ươm với điều kiện nhiệt độ, độ ẩm phù hợp, đảm bảo thông thoáng và tránh ánh sáng trực tiếp.

• Thời gian ươm: Từ 20 đến 25 ngày sau khi cấy giống, tùy thuộc vào điều kiện thời tiết và loại nấm.
• Khi sợi nấm lan đều và trắng mịn trên toàn bộ bề mặt bịch và ăn xuống đáy bịch, lúc này có thể tiến hành rạch bịch.
• Cách rạch bịch: Mỗi bịch rạch từ 6-8 đường, chiều dài đường rạch từ 5-6 cm, các vết rạch được sắp xếp đều và so le nhau quanh bề mặt bịch.

Sau khi rạch, cần giữ độ ẩm môi trường ổn định và tránh tưới nước trực tiếp lên các vết rạch trong vòng 4-6 ngày để nấm phát triển tự nhiên. Khi thấy nấm bắt đầu mọc ra từ vết rạch, có thể tăng cường chăm sóc và điều chỉnh lượng nước tưới theo nhu cầu phát triển của nấm.

Để nấm sò phát triển tốt và cho năng suất cao, cần tạo ra môi trường nuôi trồng phù hợp. Những yếu tố quan trọng gồm:

• Nhiệt độ: Nấm sò phát triển tốt nhất trong khoảng 14 - 28°C. Đối với thời tiết lạnh (14 - 20°C) nấm vẫn sinh trưởng, nhưng nhiệt độ từ 24 - 28°C là lý tưởng cho sự phát triển của quả thể.
• Độ ẩm: Độ ẩm cơ chất nên duy trì ở mức 65 - 70%, trong khi độ ẩm không khí xung quanh cần đạt từ 80 - 90% để tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển của nấm.
• pH: Môi trường nuôi trồng nấm sò cần có độ pH trung tính, khoảng 7 là phù hợp nhất cho sự phát triển của sợi nấm và quả thể.
• Ánh sáng: Giai đoạn nuôi sợi không cần ánh sáng, nhưng khi nấm bắt đầu hình thành quả thể, ánh sáng khuếch tán nhẹ là cần thiết.
• Thông gió: Nhà trồng cần thông thoáng, đặc biệt trong giai đoạn quả thể nấm cần nhiều oxy. Trong thời gian nấm phát triển, cần mở cửa nhiều lần để điều hòa không khí và duy trì lượng oxy phù hợp.

Với điều kiện này, nấm sẽ phát triển đều, khỏe mạnh và đảm bảo năng suất cao nhất.

Kỹ thuật chăm sóc và tưới nước là một yếu tố quan trọng trong quy trình trồng nấm sò, giúp đảm bảo sự phát triển tối ưu cho nấm. Dưới đây là các bước chi tiết trong kỹ thuật này:

1. Chăm sóc sau khi cấy giống:

   Sau khi cấy giống, cần đặt các bịch nấm trong khu vực thoáng mát và sạch sẽ, không cần tưới nước trong khoảng 4-6 ngày đầu tiên. Trong thời gian này, cần theo dõi sự phát triển của nấm và điều chỉnh độ ẩm không khí.

2. Thời gian ươm sợi:

   Trong khoảng thời gian 30 ngày đầu, nấm sẽ phát triển từ sợi giống. Trong trường hợp thời tiết nóng, có thể tưới nước lên nền hoặc vách để hạ nhiệt mà không làm ướt bịch nấm.

3. Tưới nước cho nấm:

   Nước tưới cần phải sạch và không chứa vi khuẩn, vì nước bẩn có thể gây hại cho nấm. Nên tưới bằng phương pháp phun sương, từ 3-6 lần mỗi ngày tùy theo điều kiện thời tiết.

4. Kiểm tra sự phát triển:

   Sau khi rạch bịch, hãy kiểm tra thường xuyên sự xuất hiện của nấm mới. Nếu thấy nấm không phát triển, cần điều chỉnh lượng nước tưới và đảm bảo vệ sinh khu vực nuôi trồng.

5. Vệ sinh sau thu hoạch:

   Sau khi thu hoạch nấm, cần làm sạch khu vực nuôi trồng để tránh sự lây lan của bệnh. Nên cạo sạch lớp rễ còn lại và không tưới nước trong vòng 10-12 ngày sau thu hoạch để giúp nấm tiếp tục phát triển.

Chăm sóc đúng cách và tưới nước hợp lý sẽ giúp nấm sò phát triển khỏe mạnh, cho năng suất cao.

Việc thu hoạch nấm sò được thực hiện khi nấm đã phát triển đầy đủ, thường là khoảng 30-45 ngày sau khi cấy giống. Nấm nên được thu hoạch vào sáng sớm hoặc chiều mát để giữ được độ tươi ngon. Sau khi thu hoạch, nấm cần được bảo quản đúng cách để giữ được chất lượng và độ tươi lâu nhất.

• Thời điểm thu hoạch: Nấm nên được thu hoạch khi kích thước của mũ nấm đạt khoảng 3-5 cm, có màu sắc đẹp và bề mặt còn ẩm. Thu hái nên được thực hiện vào những ngày không có mưa để tránh làm hỏng nấm.
• Cách thu hoạch: Dùng tay nhẹ nhàng xoay và kéo nấm ra khỏi bịch, đảm bảo không làm hỏng phần gốc của nấm còn lại trong bịch.
• Bảo quản nấm: Nấm sau khi thu hoạch cần được bảo quản trong điều kiện mát mẻ, thoáng khí. Nên để nấm vào trong hộp nhựa hoặc túi ni lông có lỗ thoát khí và bảo quản trong tủ lạnh với nhiệt độ từ 0-4 độ C. Nấm có thể bảo quản được từ 3-5 ngày trong điều kiện này.
• Đóng gói nấm: Đối với nấm có nhu cầu tiêu thụ cao, nên đóng gói nấm vào hộp hoặc bao bì hút chân không để kéo dài thời gian bảo quản và giữ được độ tươi ngon.

Việc thực hiện đúng quy trình thu hoạch và bảo quản nấm sò sẽ giúp tăng giá trị sản phẩm và mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người nuôi trồng.