A Vitamin B12 Deficiency - Nguyên nhân, Triệu chứng và Cách Khắc Phục Hiệu Quả

Thiếu hụt vitamin B12 là một vấn đề phổ biến có thể ảnh hưởng đến nhiều chức năng của cơ thể. Vitamin B12 là một chất dinh dưỡng thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất hồng cầu, hỗ trợ hệ thần kinh và sự tổng hợp DNA.

Triệu chứng của thiếu hụt vitamin B12

• Mệt mỏi và suy nhược cơ thể
• Da nhợt nhạt hoặc vàng da
• Cảm giác châm chích ở tay và chân
• Khó thở và chóng mặt
• Mất thăng bằng và rối loạn thần kinh
• Suy giảm trí nhớ và lú lẫn
• Viêm lưỡi, đau miệng và rối loạn tiêu hóa

Nguyên nhân gây ra thiếu hụt vitamin B12

Thiếu hụt vitamin B12 có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau:

• Chế độ ăn thiếu các sản phẩm từ động vật (đặc biệt ở người ăn chay thuần hoặc người già)
• Vấn đề tiêu hóa như viêm đại tràng, bệnh Crohn, hoặc sau phẫu thuật dạ dày
• Sử dụng thuốc làm giảm hấp thụ vitamin B12, chẳng hạn như thuốc chống acid dạ dày hoặc thuốc kháng sinh
• Nhiễm giun gây viêm ruột

Biến chứng của thiếu hụt vitamin B12

• Thiếu máu ác tính: Hồng cầu bị tổn thương do không thể phân chia đúng cách
• Tổn thương thần kinh: Bao gồm tê bì, mất thăng bằng, và các vấn đề về thần kinh ngoại biên
• Suy giảm thị lực: Do tổn thương dây thần kinh thị giác
• Rối loạn tiêu hóa: Bao gồm tiêu chảy, táo bón, hoặc đầy hơi

Điều trị và phòng ngừa thiếu hụt vitamin B12

Việc điều trị thiếu hụt vitamin B12 phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Có thể điều trị bằng cách:

1. Bổ sung vitamin B12 qua chế độ ăn uống hoặc thực phẩm chức năng
2. Tiêm vitamin B12 trong trường hợp hấp thụ kém
3. Thay đổi chế độ ăn, bao gồm thực phẩm giàu vitamin B12 như thịt, cá, trứng và sữa

Tầm quan trọng của vitamin B12

Vitamin B12 đóng vai trò quan trọng trong:

• Hỗ trợ quá trình tạo hồng cầu, ngăn ngừa thiếu máu
• Bảo vệ hệ thần kinh, giúp các dây thần kinh hoạt động bình thường
• Tăng cường sức khỏe của mắt, giảm nguy cơ các bệnh về thị lực

Để đảm bảo sức khỏe, việc duy trì nồng độ vitamin B12 phù hợp là rất cần thiết. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ liên quan đến thiếu hụt vitamin B12, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Vitamin B12, còn gọi là cobalamin, là một loại vitamin tan trong nước quan trọng cho nhiều chức năng của cơ thể. Nó đóng vai trò chính trong việc sản xuất hồng cầu, duy trì sức khỏe hệ thần kinh và tham gia vào quá trình tổng hợp DNA.

Cơ thể con người không thể tự sản xuất Vitamin B12, vì vậy phải hấp thụ từ thực phẩm hoặc các chất bổ sung. Các nguồn thực phẩm giàu Vitamin B12 chủ yếu đến từ động vật, bao gồm thịt, cá, trứng, sữa và các sản phẩm từ sữa.

• Vai trò trong sản xuất hồng cầu: Vitamin B12 cần thiết để giúp cơ thể sản xuất đủ hồng cầu khỏe mạnh. Thiếu hụt vitamin này có thể dẫn đến thiếu máu, khiến bạn cảm thấy mệt mỏi và yếu đuối.
• Bảo vệ hệ thần kinh: Vitamin B12 tham gia vào việc hình thành lớp myelin, lớp bao bọc bảo vệ dây thần kinh. Thiếu hụt vitamin này có thể gây tổn thương hệ thần kinh và gây ra các triệu chứng như tê bì, khó thăng bằng và suy giảm trí nhớ.
• Tổng hợp DNA: Vitamin B12 tham gia vào quá trình phân chia tế bào và tổng hợp DNA, điều này đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển và bảo vệ cơ thể khỏi những bệnh lý do đột biến gen.

Vitamin B12 chủ yếu được hấp thụ qua ruột non với sự giúp đỡ của một loại protein đặc biệt gọi là yếu tố nội tại (intrinsic factor). Khi thiếu yếu tố này hoặc khi gặp các vấn đề về tiêu hóa, cơ thể sẽ gặp khó khăn trong việc hấp thụ đủ lượng Vitamin B12 cần thiết.

Để đảm bảo cơ thể nhận đủ Vitamin B12, hãy duy trì một chế độ ăn cân bằng với các thực phẩm giàu dinh dưỡng hoặc sử dụng các chất bổ sung khi cần thiết.

Thiếu hụt Vitamin B12 có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, liên quan đến chế độ ăn uống, sức khỏe tiêu hóa hoặc các yếu tố môi trường. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:

• Chế độ ăn uống thiếu Vitamin B12: Những người ăn chay thuần hoặc người cao tuổi thường có nguy cơ thiếu hụt Vitamin B12 do nguồn dinh dưỡng chủ yếu từ thực phẩm động vật. Vitamin B12 không có nhiều trong thực phẩm có nguồn gốc thực vật, vì vậy việc không tiêu thụ thịt, cá, trứng và sữa có thể gây thiếu hụt.
• Vấn đề tiêu hóa: Các bệnh lý về tiêu hóa như viêm ruột, bệnh Crohn, viêm dạ dày hoặc phẫu thuật cắt bỏ một phần ruột non có thể làm giảm khả năng hấp thụ Vitamin B12. Cơ thể không thể hấp thụ hiệu quả lượng Vitamin B12 từ thực phẩm, dẫn đến thiếu hụt.
• Thiếu yếu tố nội tại (Intrinsic Factor): Yếu tố nội tại là một loại protein được sản xuất trong dạ dày, cần thiết để hấp thụ Vitamin B12. Những người bị thiếu yếu tố này, thường do viêm dạ dày hoặc các bệnh tự miễn như thiếu máu ác tính, không thể hấp thụ Vitamin B12 đúng cách.
• Sử dụng thuốc lâu dài: Một số loại thuốc như thuốc ức chế axit dạ dày (như omeprazole) hoặc thuốc chống đái tháo đường (metformin) có thể làm giảm khả năng hấp thụ Vitamin B12 qua thời gian dài sử dụng, gây ra thiếu hụt vitamin này.
• Nhiễm ký sinh trùng hoặc vi khuẩn: Các loại ký sinh trùng, chẳng hạn như giun sán trong đường ruột, có thể gây viêm nhiễm và làm giảm khả năng hấp thụ Vitamin B12 từ thực phẩm. Điều này thường gặp ở những người sống trong điều kiện vệ sinh kém.
• Hệ thống miễn dịch suy yếu: Một số bệnh tự miễn dịch như bệnh viêm ruột, lupus, và HIV/AIDS có thể gây tổn thương ruột và làm suy giảm quá trình hấp thụ Vitamin B12, dẫn đến thiếu hụt nghiêm trọng.

Việc hiểu rõ nguyên nhân gây ra thiếu hụt Vitamin B12 là bước đầu tiên trong việc điều trị và phòng ngừa tình trạng này. Việc điều chỉnh chế độ ăn uống, bổ sung vitamin khi cần thiết và kiểm tra sức khỏe định kỳ có thể giúp duy trì mức Vitamin B12 cần thiết cho cơ thể.

Thiếu hụt Vitamin B12 có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, từ nhẹ đến nghiêm trọng, tùy thuộc vào mức độ thiếu hụt và thời gian kéo dài. Dưới đây là các triệu chứng phổ biến nhất mà người bệnh có thể gặp phải:

• Mệt mỏi và suy nhược cơ thể: Đây là triệu chứng đầu tiên và phổ biến nhất khi cơ thể thiếu hụt Vitamin B12. Do sự sản xuất hồng cầu bị giảm, cơ thể không cung cấp đủ oxy cho các cơ quan, dẫn đến cảm giác mệt mỏi kéo dài và suy nhược toàn thân.
• Da nhợt nhạt hoặc vàng: Thiếu hụt Vitamin B12 có thể gây ra tình trạng thiếu máu, khiến da trở nên nhợt nhạt. Trong một số trường hợp, nó còn có thể gây ra hiện tượng vàng da do sự phá hủy các tế bào hồng cầu trong cơ thể.
• Rối loạn thần kinh: Một trong những vai trò quan trọng của Vitamin B12 là bảo vệ hệ thần kinh. Thiếu hụt vitamin này có thể dẫn đến tổn thương thần kinh, gây ra các triệu chứng như tê bì, ngứa râm ran ở tay chân, khó giữ thăng bằng và đôi khi gây lú lẫn hoặc suy giảm trí nhớ.
• Khó thở và chóng mặt: Thiếu máu do thiếu hụt Vitamin B12 có thể làm giảm lượng oxy lưu thông trong cơ thể, gây ra tình trạng khó thở, đặc biệt là sau khi vận động. Một số người cũng có thể cảm thấy chóng mặt thường xuyên.
• Suy giảm trí nhớ và nhận thức: Khi thiếu Vitamin B12 kéo dài, khả năng nhận thức của người bệnh có thể bị ảnh hưởng, dẫn đến suy giảm trí nhớ, khó tập trung và đôi khi gây nhầm lẫn. Tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng ở người lớn tuổi.
• Viêm lưỡi và loét miệng: Một số người thiếu Vitamin B12 có thể gặp tình trạng viêm lưỡi, khiến lưỡi trở nên đỏ, đau và sưng. Kèm theo đó có thể là các vết loét nhỏ trong miệng.
• Rối loạn tiêu hóa: Thiếu hụt Vitamin B12 có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, gây ra triệu chứng như tiêu chảy, táo bón, đầy hơi và buồn nôn.
• Suy giảm thị lực: Thiếu hụt Vitamin B12 lâu dài có thể gây tổn thương dây thần kinh thị giác, dẫn đến suy giảm thị lực và thậm chí mù lòa trong trường hợp nghiêm trọng.

Nhận biết sớm các triệu chứng của thiếu hụt Vitamin B12 có thể giúp người bệnh tìm kiếm sự hỗ trợ y tế kịp thời, ngăn chặn các biến chứng nghiêm trọng và bảo vệ sức khỏe tổng thể.

Thiếu hụt Vitamin B12 nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Dưới đây là những biến chứng phổ biến nhất:

• Thiếu máu ác tính: Thiếu hụt Vitamin B12 kéo dài có thể gây ra tình trạng thiếu máu ác tính (pernicious anemia), trong đó cơ thể không thể sản xuất đủ hồng cầu khỏe mạnh. Điều này làm giảm lượng oxy trong máu, gây mệt mỏi, yếu đuối, và có thể dẫn đến tổn thương cơ quan.
• Tổn thương hệ thần kinh: Vitamin B12 đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ myelin, lớp vỏ bao quanh các dây thần kinh. Khi thiếu hụt, lớp vỏ này bị phá hủy, dẫn đến các vấn đề về thần kinh như tê bì, mất cảm giác, suy giảm thăng bằng và phối hợp. Tình trạng này có thể trở nên không thể phục hồi nếu kéo dài quá lâu.
• Suy giảm chức năng nhận thức: Một trong những biến chứng nguy hiểm nhất của thiếu hụt Vitamin B12 là suy giảm chức năng nhận thức, bao gồm mất trí nhớ, suy giảm tập trung và thậm chí dẫn đến sa sút trí tuệ (dementia). Điều này đặc biệt phổ biến ở người cao tuổi và có thể ảnh hưởng đến khả năng sống độc lập của họ.
• Rối loạn tâm thần: Những người thiếu Vitamin B12 lâu dài có thể gặp các vấn đề về tâm thần như trầm cảm, lo âu, thay đổi tính cách và trong một số trường hợp nặng có thể gây ra rối loạn tâm thần.
• Suy giảm thị lực: Thiếu hụt Vitamin B12 có thể gây tổn thương dây thần kinh thị giác, gây mờ mắt hoặc mất thị lực. Mặc dù hiếm gặp, nhưng tình trạng này có thể trở nên nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.
• Biến chứng thai kỳ: Phụ nữ mang thai bị thiếu hụt Vitamin B12 có thể gặp nguy cơ sinh non, trẻ sinh ra nhẹ cân hoặc mắc các dị tật bẩm sinh liên quan đến hệ thần kinh. Bổ sung đầy đủ Vitamin B12 là điều cần thiết để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.

Để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm này, việc phát hiện sớm và điều trị thiếu hụt Vitamin B12 là vô cùng quan trọng. Đặc biệt, những người có nguy cơ cao nên kiểm tra sức khỏe định kỳ và duy trì chế độ ăn uống giàu Vitamin B12 hoặc bổ sung vitamin khi cần thiết.

Việc chẩn đoán thiếu hụt Vitamin B12 đòi hỏi sự kết hợp giữa việc xem xét triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm chuyên sâu. Dưới đây là các bước cụ thể trong quy trình chẩn đoán:

5.1 Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu là phương pháp chẩn đoán chủ yếu để đánh giá mức độ Vitamin B12 trong cơ thể. Bác sĩ sẽ lấy mẫu máu để đo nồng độ Vitamin B12. Nếu kết quả cho thấy mức Vitamin B12 thấp hơn ngưỡng bình thường, đây là dấu hiệu rõ ràng của tình trạng thiếu hụt.

Một số xét nghiệm máu khác có thể được thực hiện để đánh giá tổng quát tình trạng sức khỏe và xác định nguyên nhân gây ra thiếu hụt, bao gồm:

• Xét nghiệm axit methylmalonic (MMA): Mức MMA tăng cao trong máu có thể là dấu hiệu của thiếu hụt Vitamin B12, vì chất này tăng khi cơ thể không đủ B12 để chuyển hóa.
• Xét nghiệm homocysteine: Homocysteine là một loại axit amin trong máu; mức độ cao của nó cũng có thể chỉ ra sự thiếu hụt Vitamin B12.
• Tổng phân tích tế bào máu (CBC): Giúp phát hiện tình trạng thiếu máu hồng cầu to, một dấu hiệu điển hình của thiếu hụt B12.

5.2 Kiểm tra sức khỏe tổng quát

Bác sĩ cũng có thể thực hiện một số kiểm tra sức khỏe tổng quát để đánh giá triệu chứng và tình trạng sức khỏe liên quan đến hệ thần kinh, thị giác, và tiêu hóa. Những kiểm tra này bao gồm:

• Kiểm tra thần kinh: Đánh giá tình trạng tê bì, mất cảm giác, hoặc các vấn đề về thăng bằng có thể liên quan đến tổn thương thần kinh do thiếu B12.
• Kiểm tra thị lực: Đánh giá khả năng nhìn mờ hoặc rối loạn thị giác, có thể do tổn thương dây thần kinh thị giác.
• Khám tiêu hóa: Đánh giá các vấn đề tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy, hoặc táo bón, có thể liên quan đến khả năng hấp thụ B12 của cơ thể.

5.3 Đánh giá các yếu tố nguy cơ

Bác sĩ sẽ xem xét các yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến thiếu hụt Vitamin B12, bao gồm:

• Chế độ ăn uống nghèo nàn, đặc biệt ở người ăn chay thuần hoặc người cao tuổi.
• Các bệnh lý tiêu hóa như viêm đại tràng, bệnh Crohn, hoặc các phẫu thuật liên quan đến dạ dày.
• Sử dụng một số loại thuốc lâu dài như thuốc ức chế axit dạ dày hoặc thuốc kháng sinh.

Việc đánh giá đầy đủ các yếu tố này giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác và lựa chọn phương pháp điều trị hiệu quả nhất.

Thiếu hụt Vitamin B12 là một tình trạng có thể điều trị và phòng ngừa hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Dưới đây là các phương pháp điều trị và phòng ngừa thiếu hụt Vitamin B12.

6.1 Bổ sung Vitamin B12 qua thực phẩm

Bổ sung Vitamin B12 qua thực phẩm là phương pháp tự nhiên và an toàn nhất. Các thực phẩm giàu Vitamin B12 bao gồm:

• Thịt đỏ (như thịt bò, thịt cừu)
• Hải sản (như cá hồi, cá ngừ, hàu, tôm)
• Trứng và sữa
• Các sản phẩm từ sữa (như sữa chua, phô mai)
• Ngũ cốc và các loại thực phẩm bổ sung Vitamin B12 khác

Việc bổ sung đều đặn các thực phẩm này trong chế độ ăn hàng ngày sẽ giúp duy trì lượng Vitamin B12 cần thiết cho cơ thể.

6.2 Bổ sung Vitamin B12 qua thuốc và tiêm

Trong trường hợp thiếu hụt nghiêm trọng hoặc do nguyên nhân cơ thể không thể hấp thụ Vitamin B12 từ thực phẩm, việc bổ sung qua thuốc hoặc tiêm là cần thiết:

• Thuốc bổ sung: Các loại viên uống Vitamin B12 (chẳng hạn như cyanocobalamin) có thể được sử dụng hàng ngày hoặc theo chỉ định của bác sĩ.
• Tiêm Vitamin B12: Tiêm Vitamin B12 có thể được sử dụng trong các trường hợp nghiêm trọng, giúp nhanh chóng phục hồi mức Vitamin B12 trong cơ thể.
• Xịt Vitamin B12: Một số sản phẩm dạng xịt dưới lưỡi như VITAQIK giúp cơ thể hấp thu nhanh chóng và hiệu quả, đặc biệt phù hợp cho người ăn chay hoặc gặp vấn đề về tiêu hóa.

Việc lựa chọn phương pháp bổ sung cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để phù hợp với tình trạng sức khỏe của mỗi người.

6.3 Chế độ dinh dưỡng cân bằng

Để phòng ngừa thiếu hụt Vitamin B12, việc duy trì một chế độ ăn uống cân bằng và lành mạnh là rất quan trọng. Điều này bao gồm:

• Đa dạng hóa nguồn thực phẩm trong chế độ ăn, bao gồm cả động vật và thực vật.
• Kiểm soát lượng thực phẩm giàu Vitamin B12, đặc biệt là ở những người ăn chay hoặc thuần chay.
• Thường xuyên kiểm tra sức khỏe và nồng độ Vitamin B12, đặc biệt là ở những nhóm đối tượng có nguy cơ cao như người lớn tuổi, người có vấn đề tiêu hóa, hoặc người sử dụng thuốc lâu dài.

Việc kết hợp giữa bổ sung qua thực phẩm, thuốc, và chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp cơ thể duy trì mức Vitamin B12 ổn định, đảm bảo sức khỏe tổng thể.

Thiếu hụt Vitamin B12 có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng một số nhóm đối tượng đặc biệt có nguy cơ cao hơn. Những người này cần chú ý bổ sung Vitamin B12 đúng cách để duy trì sức khỏe tổng thể.

• Người ăn chay thuần và người cao tuổi:

  Những người ăn chay thuần thường có nguy cơ cao bị thiếu hụt Vitamin B12 do chế độ ăn của họ thiếu các nguồn thực phẩm giàu Vitamin B12 như thịt, cá, trứng và sữa. Người cao tuổi cũng có nguy cơ do khả năng hấp thu Vitamin B12 từ thực phẩm giảm dần theo tuổi tác.

• Người có bệnh lý tiêu hóa:

  Các bệnh lý như viêm dạ dày mãn tính, bệnh Celiac, và viêm loét đại tràng có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thu Vitamin B12 của cơ thể. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu hụt Vitamin B12 nếu không được điều trị và bổ sung kịp thời.

• Người sử dụng thuốc lâu dài:

  Một số loại thuốc như Metformin (dùng cho bệnh tiểu đường) và thuốc kháng acid (dùng cho bệnh dạ dày) có thể làm giảm khả năng hấp thu Vitamin B12 của cơ thể khi sử dụng trong thời gian dài. Do đó, những người này cần kiểm tra mức độ Vitamin B12 thường xuyên và bổ sung nếu cần thiết.

• Phụ nữ mang thai và cho con bú:

  Trong giai đoạn mang thai và cho con bú, nhu cầu Vitamin B12 tăng cao để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi và sức khỏe của mẹ. Việc thiếu hụt Vitamin B12 trong giai đoạn này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng cho cả mẹ và bé.

• Người nghiện rượu và bệnh gan:

  Rượu và các bệnh lý về gan ảnh hưởng đến khả năng hấp thu và dự trữ Vitamin B12 của cơ thể. Những người có tiền sử nghiện rượu hoặc các bệnh về gan cần chú ý đến việc bổ sung Vitamin B12 để tránh tình trạng thiếu hụt.

Bổ sung đủ lượng Vitamin B12 mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho sức khỏe, giúp cải thiện chức năng cơ thể và ngăn ngừa nhiều bệnh lý. Dưới đây là một số lợi ích nổi bật khi cơ thể được cung cấp đủ Vitamin B12:

• Cải thiện sức khỏe não bộ và trí nhớ: Vitamin B12 đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe của các tế bào thần kinh và ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng, đặc biệt ở người lớn tuổi. Thiếu Vitamin B12 có thể dẫn đến suy giảm nhận thức và tăng nguy cơ mắc bệnh mất trí nhớ.
• Hỗ trợ tâm trạng và giảm triệu chứng trầm cảm: Vitamin B12 tham gia vào quá trình sản xuất serotonin, một chất dẫn truyền thần kinh giúp cải thiện tâm trạng. Việc thiếu hụt Vitamin B12 có thể liên quan đến các triệu chứng trầm cảm, và bổ sung đầy đủ có thể giúp cải thiện tình trạng này.
• Tăng cường sức khỏe xương: Việc bổ sung Vitamin B12 giúp duy trì mật độ khoáng xương, giảm nguy cơ loãng xương và các vấn đề liên quan đến xương, đặc biệt ở người già.
• Hỗ trợ chức năng tim mạch: Vitamin B12 giúp giảm mức homocysteine trong máu, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như đột quỵ và nhồi máu cơ tim.
• Tăng cường năng lượng và giảm mệt mỏi: Vitamin B12 tham gia vào quá trình chuyển hóa năng lượng của cơ thể, do đó khi cơ thể được cung cấp đủ Vitamin B12, bạn sẽ cảm thấy tràn đầy năng lượng và giảm cảm giác mệt mỏi.
• Hỗ trợ da, tóc và móng khỏe mạnh: Vitamin B12 rất quan trọng cho sức khỏe của da, tóc và móng. Thiếu hụt Vitamin B12 có thể gây ra các vấn đề như tăng sắc tố da, đổi màu móng, và rụng tóc.

Để tận dụng những lợi ích này, bạn nên bổ sung Vitamin B12 thông qua chế độ ăn uống cân đối với các thực phẩm giàu Vitamin B12 như thịt, cá, trứng, sữa và các sản phẩm từ sữa, hoặc sử dụng các thực phẩm tăng cường Vitamin B12 phù hợp với chế độ ăn chay.