Kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam: Tăng trưởng và triển vọng đến năm 2024

Việt Nam hiện đang là một trong những quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, với kim ngạch xuất khẩu gạo liên tục tăng cao qua các năm. Đến năm 2023, xuất khẩu gạo của Việt Nam đã đạt kỷ lục, nhờ nhu cầu tiêu thụ mạnh mẽ từ nhiều thị trường lớn như Philippines, Indonesia, và Trung Quốc. Đặc biệt, Indonesia là thị trường có mức tăng trưởng mạnh nhất trong năm, chiếm hơn 14% tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam, trong khi Trung Quốc chiếm khoảng 11%.

Thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam không chỉ tập trung vào các quốc gia châu Á mà còn mở rộng ra các khu vực khác như Trung Đông, châu Âu và châu Phi. Sản phẩm gạo Việt Nam, đặc biệt là các giống lúa chất lượng cao như ST24, ST25, đang được đánh giá cao về chất lượng, góp phần nâng cao giá trị xuất khẩu và khả năng cạnh tranh.

Mặc dù giá gạo thế giới có xu hướng biến động do nhiều yếu tố như thời tiết, chính sách hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ, và nhu cầu tăng cao từ các nước nhập khẩu, Việt Nam vẫn duy trì được mức giá xuất khẩu tốt nhờ vào nguồn cung ổn định và chất lượng cao của gạo nội địa. Các doanh nghiệp xuất khẩu gạo tại Việt Nam không chỉ đẩy mạnh sản lượng mà còn chú trọng nâng cao chất lượng, nhằm giữ vững vị thế trong thị trường gạo toàn cầu.

Với sự hỗ trợ từ các chính sách của chính phủ, diện tích và năng suất lúa gạo không ngừng tăng, đạt sản lượng thu hoạch lên đến 34 triệu tấn. Sự ổn định trong sản xuất và sự gia tăng nhu cầu từ các thị trường nhập khẩu tiếp tục là yếu tố quan trọng giúp xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt được nhiều thành công trong thời gian tới.

Kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả yếu tố nội tại trong nước và yếu tố từ thị trường quốc tế. Để phân tích chi tiết, chúng ta cần chia các yếu tố này thành hai nhóm chính:

• Yếu tố nội tại:
1. Năng lực sản xuất: Khả năng sản xuất gạo của Việt Nam, bao gồm diện tích canh tác, năng suất cây trồng, và chất lượng lúa gạo, đóng vai trò quyết định đến sản lượng gạo có thể xuất khẩu.
2. Chính sách nhà nước: Các chính sách hỗ trợ nông nghiệp, như việc đầu tư vào hạ tầng, công nghệ, và khuyến nông, cũng như chính sách xuất khẩu gạo, tác động lớn đến hoạt động xuất khẩu.
3. Cơ sở hạ tầng và logistics: Hệ thống kho bãi, giao thông vận tải, và các dịch vụ logistics ảnh hưởng đến chi phí và khả năng tiếp cận thị trường của doanh nghiệp xuất khẩu gạo.
• Yếu tố quốc tế:
1. Biến động giá cả quốc tế: Giá gạo trên thị trường quốc tế thường xuyên biến động do cung cầu, khí hậu, và tình hình chính trị của các nước nhập khẩu và xuất khẩu gạo.
2. Hiệp định thương mại tự do (FTA): Các FTA mà Việt Nam đã ký kết, như EVFTA, CPTPP, giúp giảm thuế và tăng khả năng tiếp cận thị trường, qua đó thúc đẩy xuất khẩu.
3. Yêu cầu về chất lượng và an toàn thực phẩm: Các nước nhập khẩu ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm, buộc Việt Nam phải nâng cao tiêu chuẩn để cạnh tranh quốc tế.
4. Tình hình kinh tế và chính trị thế giới: Các yếu tố như suy thoái kinh tế toàn cầu, chiến tranh thương mại, hay biến đổi khí hậu đều có tác động đến nhu cầu gạo và giá cả xuất khẩu.

Nhìn chung, để phát triển bền vững và nâng cao kim ngạch xuất khẩu gạo, Việt Nam cần tối ưu hóa năng lực sản xuất trong nước, đồng thời chú trọng đến các cơ hội và thách thức từ thị trường quốc tế.

Việt Nam có nhiều đối tác thương mại quan trọng trong lĩnh vực xuất khẩu gạo, giúp duy trì vị thế là một trong những quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới. Một số đối tác chính bao gồm:

• Philippines: Đây là thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam trong nhiều năm liên tiếp. Năm 2023, xuất khẩu sang Philippines đạt hơn 3,1 triệu tấn, chiếm 38,5% tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam. Giá trị thương mại với Philippines tăng lên do nhu cầu tiêu thụ gạo của quốc gia này liên tục cao.
• Indonesia: Indonesia là một đối tác thương mại đang tăng trưởng mạnh. Năm 2023, Việt Nam xuất khẩu hơn 1,2 triệu tấn gạo sang Indonesia, tăng gần 10 lần so với năm trước đó, do nước này đẩy mạnh nhập khẩu nhằm bảo đảm an ninh lương thực trong nước.
• Trung Quốc: Là một trong những thị trường tiềm năng lớn của Việt Nam. Năm 2020, xuất khẩu gạo sang Trung Quốc đã tăng mạnh, chứng tỏ nhu cầu ngày càng cao đối với gạo Việt.
• Các quốc gia khác: Bên cạnh đó, Việt Nam còn xuất khẩu gạo sang nhiều quốc gia khác như Malaysia, Ghana, và các nước châu Phi, châu Âu. Những thị trường này đóng góp quan trọng vào sự đa dạng hóa thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam đến năm 2030 tập trung vào việc tận dụng lợi thế cạnh tranh, củng cố vị thế tại các thị trường truyền thống và trọng điểm, đồng thời khai thác các thị trường mới và tiềm năng. Một trong những mục tiêu quan trọng là tăng tỷ trọng xuất khẩu gạo chất lượng cao, như gạo thơm, gạo hữu cơ và gạo có giá trị gia tăng.

Chiến lược này hướng đến việc đa dạng hóa các sản phẩm từ gạo và tập trung vào các thị trường có ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do (FTA). Điều này bao gồm tăng xuất khẩu vào các thị trường có nhu cầu cao và giảm sự phụ thuộc vào các thị trường có rủi ro cao hoặc giá trị thấp.

• Phát triển thị trường xuất khẩu: Tận dụng lợi thế từ các hiệp định thương mại như CPTPP, EVFTA để tăng cường xuất khẩu vào các thị trường lớn.
• Đa dạng hóa sản phẩm: Tăng cường sản xuất và xuất khẩu các loại gạo chất lượng cao như gạo hữu cơ, gạo thơm, gạo đồ.
• Phát triển bền vững: Đảm bảo sản xuất bền vững, đáp ứng yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm của các thị trường khó tính.
• Hỗ trợ doanh nghiệp: Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nhìn chung, chiến lược phát triển xuất khẩu gạo của Việt Nam không chỉ giúp nâng cao kim ngạch mà còn cải thiện chất lượng và giá trị gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Thị trường gạo toàn cầu năm 2024 dự kiến sẽ tiếp tục duy trì sự ổn định, với tổng sản lượng thương mại gạo đạt mức kỷ lục 53,4 triệu tấn, tăng nhẹ so với năm 2023. Xuất khẩu gạo của Việt Nam trong năm tới cũng được kỳ vọng sẽ tiếp tục tăng trưởng tích cực, đặc biệt khi các thị trường tiêu thụ lớn như Indonesia, Philippines, Trung Quốc và khu vực châu Phi có nhu cầu nhập khẩu gạo cao do lo ngại ảnh hưởng của hiện tượng El Nino.

Việt Nam có kế hoạch xuất khẩu khoảng 6,5 triệu tấn gạo trong năm 2024. Đây là một mục tiêu khả thi nhờ các yếu tố thuận lợi như giá gạo trong nước dự kiến duy trì ở mức cao và ổn định, cùng với việc mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Ngoài ra, các loại gạo chất lượng cao và gạo thơm sẽ tiếp tục được đẩy mạnh để khai thác các thị trường ngách tiềm năng.

Những thách thức đối với thị trường gạo Việt Nam

Mặc dù có nhiều cơ hội, thị trường gạo Việt Nam vẫn phải đối mặt với một số thách thức. Thời tiết khắc nghiệt, đặc biệt là sự kéo dài của El Nino, có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sản lượng lúa. Cùng với đó, lượng tồn kho gạo từ năm 2023 sang 2024 giảm mạnh, khiến việc cân đối giữa sản xuất và tiêu thụ nội địa trở nên cấp bách hơn.

Cơ hội cho Việt Nam

Bên cạnh những thách thức, Việt Nam cũng đứng trước nhiều cơ hội khi các nước lớn như Ấn Độ tiếp tục duy trì các hạn chế xuất khẩu, giúp tăng sức cạnh tranh cho gạo Việt Nam. Sự tăng trưởng nhu cầu nhập khẩu gạo tại các thị trường trọng điểm, cùng với chiến lược đa dạng hóa thị trường, sẽ giúp Việt Nam duy trì vị thế mạnh mẽ trong thương mại gạo toàn cầu.